ถ้าถามว่าปัจจัยใดบ้างที่นำไปสู่การล่มสลายของจักรวรรดิโรมัน ก็มีอยู่หลายปัจจัยด้วยกัน อย่างเช่นการถูกรุกรานจากอารยชนเผ่าต่าง ๆ การที่จักรวรรดิโรมันมีขนาดใหญ่จนเกินไป จนนำไปสู่การแบ่งแยกจักรวรรดิออกเป็นโรมันตะวันตกและโรมันตะวันออก รวมถึงการทุจริตและฉ้อราษฎร์บังหลวง
แต่เชื่อไหมว่า สิ่งมีชีวิตเล็กจิ๋วอย่าง ‘ยุง’ ก็คือหนึ่งปัจจัยที่ทำให้โรมันต้องพบกับจุดจบ
พลาสโมเดียม ฟัลชิปารัม (Plasmodium falciparum) เป็นเชื้อก่อโรคมาลาเรียที่พบในตัวยุงก้นปล่องสายพันธุ์อะโนเฟเลส (Anopheles) ซึ่งมาลาเรียถือเป็นโรคร้ายแรงที่ทำให้ชาวโรมันเสียชีวิตจำนวนมาก อย่างไรก็ตามชาวโรมันไม่เคยรู้เลยว่า โรคที่เข่นฆ่าชีวิตของพวกเขามาจากยุง
นั่นก็เพราะชาวโรมันเชื่อว่า มาลาเรียหรือโรคอะไรสักอย่างนี้ มันแพร่ระบาดอยู่ในอากาศ อย่างที่มาของคำว่ามาลาเรียในภาษาละติน ก็มีความหมายว่า อากาศเลว ความเข้าใจนี้เลยทำให้ชาวโรมันไม่ได้ใส่ใจกับยุงมากนัก และกว่าที่เราจะรู้ว่ามาลาเรียมีต้นตอจากยุง ก็ต้องรอจนถึงศตวรรษที่ 18 เลยทีเดียว
ในเรื่องนี้ทหารโรมันนายหนึ่งนามว่า ลูซิอุส จูนิอุส โคลูเมลลา (Lucius Junius Columella) ได้บันทึกว่า “แหล่งน้ำขังส่งกลิ่นเหม็น เป็นพิษยามอากาศร้อน และเป็นแหล่งเพาะพันธุ์เหล่าแมลงที่กัดแล้ว คันคะเยอน่ารำคาญ…ซึ่งมักทำให้ติดเชื้อโรคลึกลับ ที่แม้กระทั่งแพทย์ก็ยังไม่เข้าใจสาเหตุของมัน”
นอกจากนี้บิชอปในปลายยุคจักรวรรดิ ซิโดนิอุส อะพอลลินาริส (Sidonius Apollinaris) ก็ได้บันทึกว่า “สายลมอะตาบูลัส (Atabulus) จากคาลาเบรีย (Calabria) หรือไม่ก็แถบอีทรูเรีย (Etruria) ที่มีโรคระบาดพัดต้องกายข้า”
สัณนิษฐานว่ามาลาเรียแพร่ระบาดในโรมัน จากการที่ชาวโรมันติดต่อค้าขายกับผู้คนในแอฟริกาเหนือ รวมถึงอาจจะมาพร้อมกับกองทัพของจักรวรรดิคาร์เธจที่เข้ารุกรานโรมันในศตวรรษที่ 3 ก่อนคริสตกาล
มาลาเรียส่งผลกระทบต่อโรมันอย่างมาก โดยเฉพาะตั้งแต่ศตวรรษที่ 2 จนทำให้ชาวโรมันอ่อนแอ และไม่มีทหารที่ร่างกายแข็งแรงพอที่จะสู้กับผู้รุกรานได้ จนเป็นเหตุให้กรุงโรมอันเกรียงไกรต้องถึงกาลอวสาน
มีบันทึกว่า พลเมืองที่อาศัยในพื้นที่ต่ำและอากาศร้อนที่มาลาเรียแพร่ระบาดหนัก ไม่ได้ถูกเกณฑ์เป็นทหาร มีแต่พลเมืองจากพื้นที่สูงแถบภูเขาเท่านั้นที่จะถูกเกณฑ์
อีกหนึ่งหลักฐานที่บ่งชี้ มาลาเรียแพร่ระบาดหนักในโรมัน ก็มาจากการตรวจสอบโครงกระดูกมนุษย์ในสุสานหมู่บ้านลูญาโน (Lugano) ที่อยู่ห่างจากกรุงโรมไปทางเหนือราว 113 กิโลเมตร โดยพบว่า โครงกระดูกหลายร่างโดยเฉพาะโครงกระดูกทารกที่คาดว่า เสียชีวิตตั้งแต่ในครรภ์ พบเชื้อพลาสโมเดียม ฟัลชิปารัม สอดคล้องกับที่มีบันทึกว่า หมู่บ้านลูญาโนมีการแพร่ระบาดของโรคร้ายแรงชนิดหนึ่งในปี ค.ศ. 450
-----
*** References
• ศิลปวัฒนธรรม. ทำไม “ยุง” คือหนึ่งในศัตรูสำคัญที่ทำให้อาณาจักรโรมันล่มสลาย ?.
https://bitly.ws/TQY4• BBC. Malaria and the Fall of Rome.
https://bitly.ws/TQYk#HistofunDeluxe
https://www.facebook.com/photo/?fbid=773054604826991&set=pb.100063673755691.-2207520000 
