ผมอยากให้พวกท่านมองระบบตุลาการของจีนสมัยราชวงศ์ซ่ง เทียบกับ ระบบตุลาการปัจจุบันนิดนึง
อย่างที่พวกท่านทั้งหลายทราบและผมเองก็เขียนไว้หลายครั้งแล้วว่า ระบบตุลาการมีวิธีการสืบพยาน(Trial) อยู่ 2 วิธี
1.ระบบไต่สวน(Inquisitorial System)
2.ระบบกล่าวหา(Accusatorial System)
ความแตกต่างของ 2 ระบบนี้ คือ "ใครมีอำนาจในการตั้งคำถามกับพยาน"
ถ้าเป็นระบบไต่สวน อำนาจตั้งคำถามพยานจะตกอยู่ที่ผู้พิพากษาแต่เพียงผู้เดียว
ส่วนกรณีเป็นระบบกล่าวหา อำนาจตั้งคำถามจะอยู่ที่อัยการกับทนายความ ศาลมีหน้าที่รับฟังความอย่างเดียว
เราจะเห็นว่าในหนังเปาปุ้นจิ้น ผู้ที่ตั้งคำถามกับพยานที่เบิกตัวมา คือ ท่านเปาปุ้นจิ้นซึ่งทำหน้าที่เป็นผู้พิพากษา ดังนั้นระบบตุลาการของเปาปุ้นจิ้นจึงเป็นระบบไต่สวน
ส่วนถ้าใครเคย Phoenix Wright : Ace Attorney จะสังเกตได้ว่าศาลไม่ได้ทำอะไรเลยนอกจากฟังความ ผู้ที่ตั้งคำถามต่อพยานก็คือตัวเอก Phoenix Wright ซึ่งคือทนายความ กับ อัยการซึ่งเป็นคู่แข่ง
จะเห็นได้ว่าผู้ที่ตั้งคำถามกับพยาน คือ เปาปุ้นจิ้น เอง ถามเอง ตัดสินเอง
ขณะที่ในเรื่อง Ace Attorney ผู้ที่ตั้งคำถามกับพยาน คือ ตัวเอก
การใช้ระบบไต่สวนนั้น ความยุติธรรมจะขึ้นกับดุลพินิจและความซื่อสัตย์ของผู้พิพากษามาก กล่าวคือ ถ้าผู้พิพากษานั้นมี Bias หรือ มีความเอนเอียง การตัดสินก็ยากจะยุติธรรม แถมติดสินบนง่ายกว่า เพราะตัวผู้พิพากษามีอำนาจมากเกินไป ตามสำนวนการเมือง Power Tend to Corrupt. Absolute Power Corrupt Absolutely = อำนาจนำมาซึ่งความฉ้อฉล อำนาจอันเบ็ดเสร็จย่อมฉ้อฉลอย่างเบ็ดเสร็จ
ระบบไต่สวนคือระบบตุลาการแบบโบราณ ซึ่งปัจจุบันไม่มีที่ไหนใช้กันแล้ว ยกเว้น ประเทศไทย คือ ศาลรัฐธรรมนูญ ศาลปกครอง และศาลทหาร (ศาลอาญา กับ ศาลแพ่ง เป็นระบบกล่าวหาตามสากล)
ส่วนปัจจุบัน ระบบการสืบพยานทั้งหมดใช้ระบบกล่าวหาทั้งหมด เพราะมันยุติธรรมกว่าตรงที่ต่างฝ่ายก็ต่างใช้ทนายความของตนเองต่อสู้คดีเพื่อฝ่ายตนเองอย่างถึงที่สุด ผู้พิพากษามีหน้าที่รับฟังอย่างเดียวและตัดสินคดีความ
และบางประเทศนั้นยังคิดว่าอำนาจผู้พิพากษานั้นยังมากไป พวกเขาจึงใช้ระบบลูกขุน ให้ผู้พิพากษาตัดสินความแรงของโทษอย่างเดียว ส่วนลูกขุนซึ่งมาจากประชาชนคนธรรมดาจะเป็นผู้ตัดสินฝ่ายไหนถูกผิดและยังมีหน้าที่ตรวจสอบการทำงานของผู้พิพากษาอีกด้วย เช่น เมกา อังกฤษ ฮ่องกง เป็นต้น
จริงๆแล้วในความคิดผม เปาปุ้นจิ้นไม่ได้ยุติธรรมจริงๆ หลายครั้งด้วยความที่มีอำนาจในระบบไต่สวนมากเกิน จึงมี Bias สังเกตได้ว่าการสั่งให้จั่นเจาสืบคดี มักสืบแต่ฝ่ายเดียว ไม่สืบทั้งสองฝ่าย หรือ จริงๆก็ควรมีคนทำหน้าที่แบบจั่นเจา 2 คน ฝั่งหนึ่งสืบฝ่ายโจทย์ ฝั่งหนึ่งสืบฝ่ายจำเลย
ถ้าถามว่าเปาปุ้นจิ้นสมควรเป็นเทพเจ้าแห่งความยุติธรรมมั้ย คำตอบผมคือไม่